Zimy polskiego żołnierza w II RP [galeria]

Zima jest coraz mniej obecna w naszym życiu, w przeszłości sprawy wyglądały jednak zupełnie inaczej. Mróz i śnieg stanowiły spore utrapienie dla wszystkich zmuszonych do działania o tej porze roku. Dotyczyło to także polskich żołnierzy. Jak przygotowywali się do walki w tych trudnych miesiącach?

Rzut oka na kalendarz, wraz z pobieżnym monitoringiem przestrzeni zaokiennej, nasuwa jeden nieodparty wniosek: szanse na porządne opady śniegu zimą 2019/2020 przepadły bezpowrotnie. Owszem, kalendarzowa wiosna rozpoczęła się 21 marca, jednak niestabilna pogoda minionych lat obdarowywała nas czasem śniegiem nawet w okresie Wielkanocnym. W tym roku nie ma już na to szans.

W przeszłości, nawet tej relatywnie nieodległej, trafiały się jednak zimy pełne śniegu, którego pokrywa długo zalegała na polach i lasach. Stanowi on pewne uprzykrzenie w codziennym funkcjonowaniu społeczeństwa, a w nadmiarze zamienia się w znaczące zagrożenie, niemniej wielu z nas przyzwyczaiło się do „białych” zim i wręcz za nimi tęskni.

Praca w takich warunkach, szczególnie ta fizyczna, nie jest niczym przyjemnym, istnieją jednak do dziś pewne grupy zawodowe, w których po prostu nie ma innego wyjścia. Bieganie czy kopanie w śniegu (i nie tylko) mają niejako zawarte w opisie stanowiska. Jedną z tych grup są żołnierze. Przenosząc się w przeszłość dzięki archiwalnym fotografiom, możemy podejrzeć, jak radziło sobie w tych trudnych warunkach wojsko II RP.

Od armii sezonowej do całorocznej

Pierwsze armie znane historykom nie prowadziły działań w zimie. Przyczyna była bardzo prozaiczna –brakowało wówczas jedzenia, więc wystawianie większych jednostek zbrojnych było zasadniczo niemożliwe. Walczono wtedy, kiedy można było pozyskać odpowiednie zapasy żywności od chłopów, czyli latem. Zimy nie były oczywiście okresem bezwzględnego pokoju i spokoju, niemniej nikt przy zdrowych zmysłach nie próbował zwoływać wielkich wojsk i prowadzić szeroko zakrojonych kampanii o tej porze roku.

Sytuacja zaczęła się zmieniać po wprowadzeniu tzw. „standing army”, czyli armii zawodowej. Tacy żołnierze byli dostępni przez cały rok, więc (przynajmniej teoretycznie) mogli wziąć udział w działaniach zimowych zakrojonych na większą skalę, wykraczających poza siedzenie w ciepłych twierdzach i prowadzenie okresowych patroli. Równie pożytecznym sposobem spędzania zimy były różnego rodzaju szkolenia i ćwiczenia pozwalające utrzymać sprawność bojową żołnierzy tak, by po nastaniu sprzyjającej pogody byli w pełni sił. Rzymskie legiony, przeformowane w armię stałą za rządów Oktawiana Augusta, bardzo korzystały na takim sposobie spędzania zim.

Aby wielkie armie mogły skutecznie działać w warunkach zimowych, potrzeba było wynalazku niewielkiego w formie, acz olbrzymiego w znaczeniu. Tym świętym Graalem logistyki wojskowej okazała się konserwa, wynaleziona w początkach XIX wieku. Po udoskonaleniu konstrukcji konserwy występujące w różnych formatach i zawierające rozmaite rodzaje pożywienia stały się żywieniową podstawą funkcjonowania wielkich jednostek zbrojnych w warunkach zimowych. Co ciekawe, samą technologię wynaleźli Francuzi (Nicolas Appert!), jednak produkcja konserw (początkowo produkowanych ze szklanych butelek) szła tak powolnie, że Napoleon niewiele zyskał na ich stosowaniu. Cóż, na pewno przydałyby mu się w Rosji.

Jak więc widać, dopiero wiek XIX pozwolił na narodziny armii całorocznej, łącząc ideę wojska zawodowego z technicznymi środkami pozwalającymi na dostarczanie żołnierzom niezbędnej dawki urozmaiconego pożywienia o każdej porze roku oraz – jeśli tylko logistycy nie zaniedbywali swych obowiązków – w praktycznie każdym miejscu na ziemi. Wojsko Polskie, rodzące się w bólach od 1918 roku, było więc od swego zarania armią mającą działać w każdej porze roku, także wśród śnieżnych zasp.

Cytaty w podpisach do fotografii pochodzą z podręczników wojskowych z okresu II RP:

• Ministerstwo Spraw Wojskowych. Departament Piechoty, Podręcznik dowódcy plutonu strzeleckiego, Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, Warszawa 1939.
• Ministerstwo Spraw Wojskowych. Departament Piechoty, Podręcznik drużynowego, Główna Drukarnia Wojskowa, Warszawa 1938.
• Bolesław Zawadzki, Instruktor piechoty, cz. 2, Wyszkolenie bojowe, Nakładem M. Arcta, Warszawa 1919.