Truskawiec był jednym z turystycznych fenomenów II Rzeczpospolitej. Obok Druskiennik i Zaleszczyk należał do najpopularniejszych polskich kurortów. Do tego był jednym z tych bardziej snobistycznych. Pojawienie się w Truskawcu wskazywało na znaczną pozycję społeczną oraz zamożność.
Na wczasy do Truskawca przyjeżdżali rządowi prominenci i największe sławy. Na tamtejszym deptaku można było spotkać aktorów takich jak Eugeniusz Bodo czy Adolf Dymsza, przechadzali się po nim również pisarze i literaci: Julian Tuwim, Bruno Schulz, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Zofia Nałkowska. Przyjeżdżali wreszcie i politycy, głownie związani z obozem sanacyjnym, a wśród nich nawet sam Józef Piłsudski.
Truskawiec zyskał swoją renomę jako uzdrowisko już w latach 30. XIX wieku. Wtedy właśnie odkryto, że tamtejsze wody źródlane mogą zostać wykorzystywane do leczenia różnych dolegliwości, a mała wioska gdzieś na głębokiej Ukrainie może zamienić się w zdrojowisko. Jak pisał doktor Zenon Pelczar w swojej pracy poświęconej Truskawcowi:
W miesiącu maju otwierają się kąpiele; najliczniej zaś w miesiącach czerwcu i lipcu bywa Truskawiec gośćmi napełniony. Pisząc o pomieszkaniach, radzi takowe wcześniej zamówić, i jako najdogodniejsze podaje nowy dworek, Souterrain, Schlayfer, Derniszer, Polus i przy nowej sali w zielonym dworku. Ze źródeł, prócz najgłośniejszego źródła Maryi, przytacza jeszcze zdroje Zofii i Nafty.
Z roku na rok popularność Truskawca zaczęła rosnąć, turyści ciągnęli do niego z całej Galicji. Przybywało początkowo nielicznych miejsc noclegowych. Nowe uzdrowisko zaczęło być modne i nie przeszkadzało mu sąsiedztwo zagłębia naftowego w Borysławiu. Najłatwiej było dotrzeć doń pociągiem – z Krakowa jechało się 460 kilometrów, a ze Lwowa jedynie 117, więc dla mieszkańców tego drugiego miasta Truskawiec był idealnym celem weekendowych wypadów. U progu XX wieku był już dobrze rozpoznawalny jako miejscowość turystyczna i uzdrowiskowa, ale jego najlepsze lata były dopiero przed nim.
W dużej mierze była do zasługa właściciela kurortu, Rajmudna Jarosza. Ten uzdolniony przedsiębiorca inwestował w naftociągi i wyciągnął z kłopotów finansowych drohobycki oddział Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie. Udane posunięcia biznesowe sprawiły, że stał się właścicielem większości ziemi w Truskawcu. Został również przewodniczącemu Związku Uzdrowisk Polskich, instytucji ważnej z punktu widzenia rozwoju branży turystycznej w Polsce.
Pij, pij, „Naftusię” pij
Truskawiec-zdrój leży w uroczem podgórzu karpackiem, zwyż 400 m ponad poziom morza, w rozkosznej dolinie otoczonej zewsząd lesistemi wzgórzami, które go znakomicie chronią od wiatrów i przeciągów, ma klimat łagodny, średnio wilgotny, stanowi przeto sam przez się znakomitą stację klimatyczną.
Położony w środku najbogatszej w skarby ziemne okolicy, obok salin Stebnika i Drohobycza, olbrzymich obszarów naftowych Borysławia i Truskawca, kopalni wosku ziemnego, galmanu i cynku – skąd łatwa do zrozumienia, ogromna obfitość i rozmaitych jego wód leczniczych – tonie Truskawiec wśród niezmiernej ilości drzew i sadów, słynnych z doborowych owoców.
Truskawiec rzeczywiście był i – pomimo usilnych starań urbanistycznych geniuszy z ZSRR – ciągle jest miastem urokliwym. Przed 1939 rokiem pełen był drewnianych willi z ogrodami w polskim kresowym stylu. Nosiły one nazwy takie jak „Eden”, „Mimoza” czy „Farys”, a przyjezdni mogli liczyć w nich na najwyższy standard wyposażenia i obsługi. W dużym parku zdrojowym znajdowały się pijalnie wód oraz kryte deptaki, pod którymi można było skryć się w słoneczne dni.
Najsłynniejszą z wód do picia była „Naftusia”, czyli „szczawa alkaliczno-ziemna, unikat balneologiczny pod względem składu chemicznego i szczególnych właściwości fizykalnych; silnie moczopędna, niezrównana w chorobach nerkowych i w cierpieniach dróg moczowych, przeroście prostaty, reumatyźmie, dnie, zwapnieniu tętnic i cukrzycy”. Popularna była też „Marja” o smaku słono-glaubersko-żelazistym, a także słono-gorzka „Zofja” i słono-ziemna „Bronisława”. Na cześć „Naftusi” napisano nawet piosenkę:
Pij, pij, „Naftusię” pij,
Na starość odrzucisz kij.
Pij, pij, z choroby drwij,
W Truskawcu wesoło żyj.Smutki, troski porzucaj precz,
To najważniejsza jest rzecz,
Bo kryzys minie a zdrowie twe,
Gdy stracisz nie wróci, nie!
Aby zażyć uzdrawiających kąpieli borowinowych lub siarczanowych, należało skierować się do jednej z łaźni. Jak pisano, truskawieckie wody tego drugiego rodzaju „można porównać pod względem ich zawartości z źródłami w Rosenheim w Bawarji, w Baden-Baden, w Budapeszcie i Piszczanach. W Polsce znajdują się podobne w Lubieniu Wielkim, na linji Lwów–Sambor i w Niemirowie koło Lwowa”. Poza tym można było również zanurzyć się w namule, czyli szlamie truskawieckim, a gdy była taka potrzeba, skorzystać z wyziewalni, czyli inhalatorium – miejsca, w którym leczyło się choroby gardła, nosa oraz płuc. Wreszcie, kuracjuszom oferowano takie atrakcje jak masaż czy gra w tenisa.
Kogo było na to stać?
Ile kosztował pobyt w takim kurorcie? W mieście znajdowało się 4500 pokojów w pensjonatach, hotelach i mieszkaniach prywatnych. Za jeden dzień pobytu (z wyżywieniem, pościelą i światłem elektrycznym) w ładnej modernistycznej willi należącej do stowarzyszenia Rodzina Urzędnicza należało zapłacić w zależności od pory roku i typu pokoju od 3,5 złotego do 5,5 złotego. Do tego dochodziła ewentualna opłata za ogrzewanie (do 50 groszy) oraz kolejne 10% za sprzątanie pokoju, czyszczenie ubrania i podatek lokatorski. Za dzieci do lat ośmiu płaciło się połowę.
Dziesięciodniowy pobyt czteroosobowej rodziny z małymi dziećmi w szczycie sezonu oznaczał zatem wydatek ok. 165 złotych (nocleg i wyżywienie), a wraz z biletami z Warszawy na cały wyjazd należało wygospodarować ponad 400 złotych (bilety kolejowe były bardzo drogie). Dla pracownika administracji państwowej była to kwota w zasięgu ręki, ale robotnik zdecydowanie nie mógł sobie pozwolić na jej wydanie.
A przecież były w Truskawcu znacznie droższe miejsca, w których za jedną noc płaciło się nawet czternaście złotych. Wszystko zależało od tego, do której z trzech kategorii należała willa. W mieście nie brakowało też różnego rodzaju restauracji, kawiarni i barów mlecznych. Jak zapewniali autorzy przewodników, trafiały one w gusta nawet najbardziej wymagających, chociażby dzięki serwowaniu kuchni dietetycznej.
O czym wolano zapomnieć
Wizyta w Truskawcu była atrakcją samą w sobie, a do tego stanowił on idealną bazę wypadową dla dalszych wypraw. O czym jednak nie pisały przedwojenne przewodniki, okolica nie zawsze była przyjazna dla Polaków. Miejscowa ludność ukraińska odnosiła się do nich z dystansem, a często i z jawną wrogością. Ryzyko napaści na szlaku nie było tak małe, jak mogłoby się wydawać.
Jednocześnie Truskawiec miał swoją czarną kartę, o której władze uzdrowiska i kuracjusze chętnie by zapomnieli. To właśnie w tym mieście w 1931 roku ukraińscy nacjonaliści zabili posła Tadeusza Hołowkę. Jeden z najbardziej zaufanych ludzi Józefa Piłsudskiego, a zarazem gorliwy działacz na rzecz dialogu polsko-ukraińskiego, przebywał w willi sióstr bazylianek. Na dzień przed jego wyjazdem do pensjonatu wdarło się dwóch działaczy OUN – Dmytro Danyłyszyn i Wasyl Biłas – i zastrzeliło ministra.
Wydarzenie to było dla II RP olbrzymim szokiem i odbiło się szerokim echem nie tylko w Polsce, ale i zagranicą. Było to zarazem jednym z przejawów trudnych i napiętych stosunków między ludnością ukraińską a polską. Truskawiec był swoistego rodzaju polską wyspą na ukraińskim morzu.
Bibliografia
- Stanisław Sławomir Nicieja, Kresowe Trójmiasto. Truskawiec – Drohobycz – Borysław, Wydawnictwo MS, Opole 2009.
- Truskawiec-Zdrój. Ilustrowany przewodnik po zdrojowisku i okolicy z mapami oraz wykresem, Lwów–Truskawiec 1933.
- Dom Wypoczynkowy imienia Władysława Beliny-Prażmowskiego własność stowarzyszenia „Rodzina Urzędnicza” [ulotka], Lwów [193-].
- Turysta w zagłębiu naftowem: krajoznawstwo, turystyka górska letnia i zimowa. Przewodnik, Drohobycz 1936.
