Wiadomo, że Aztekowie składali ofiary z ludzi, lecz otwarte pozostaje pytanie, jak wiele osób ginęło w ten sposób. Entuzjaści sensacji i zwolennicy tezy o wyjątkowym okrucieństwie tego ludu przywołują straszliwą masakrę dokonaną na inaugurację Wielkiej Świątyni. Rzekomo zabito wówczas 80 400 jeńców.

Na pierwszy rzut oka wszystko wygląda dobrze. Liczby pochodzą z napisanej w drugiej połowie XVI wieku pracy „Historia de los Indios de Nueva España e Islas de Tierra Firme” autorstwa hiszpańskiego zakonnika Diego Durána. Źródło to jest uznawane za wiarygodne i istotne dla poznania historii prekolumbijskiego Meksyku. Nie będę tu przytaczał całego opisu wspomnianego wydarzenia, ponieważ jest on bardzo obszerny i szczegółowy, ale postaram się dokonać streszczenia.

Ahuitzotl na ilustracji z azteckiego rękopisu powstałego w połowie XVI w., tzw. Codex Mendoza (ze zbiorów Bodleian Library Uniwersytetu Oksfordzkiego)

Kronikarz przedstawia przebieg uroczystości związanych z inauguracją Wielkiej Świątyni (Templo Mayor), która znajdowała się w centrum azteckiej stolicy – Tenochtitlán. W związku z jej rozbudową panujący wówczas władca Ahuitzotl zaplanował naprawdę ogromną ceremonię, na którą zaproszono zarówno sojuszników imperium, jaki i jego wrogów. Cała historia działa się w 1487 roku.

Jak to wyglądało w praktyce

Składanie ofiary wyglądało następująco: nieszczęśnik, który miał zostać złożony w ofierze, wchodził (lub był wprowadzany) na szczyt świątyni, gdzie kładziono go na kamieniu ofiarnym. Czterech kapłanów przytrzymywało mu ręce i nogi, a piąty, przy użyciu obsydianowego noża, otwierał klatkę piersiową i wyrywał mu serce, które wkładano do specjalnego naczynia umieszczonego przed posągiem bóstwa.

W przypadku, o którym mówimy, rytuał był sprawowany jednocześnie na czterech ołtarzach, a rolę głównych kapłanów (czyli tych wyrywających serce), odgrywali: Ahuitzotl, czyli sam władca Tenochtitlán, jego zastępca Tlacaelel, rządzący Texcoco Nezahualpilli i wreszcie niewymieniony z imienia władca Tlacopan, zatem wszystkie najważniejsze osobistości imperium. Każdy z nich „pracował” codziennie od świtu do zmierzchu przez cztery kolejne dni. Kiedy władcy zmęczyli się, byli zastępowani przez kapłanów. Straszliwa uroczystość, prawdziwa makabra. A teraz zastanówmy się, na ile było to w ogóle możliwe.

Nieco obliczeń

80 400 jeńców, przez cztery dni, na czterech ołtarzach, oznacza, że codziennie, na każdym z nich zabijano 5025 osób. Przyjmując, że dzień trwał dwanaście godzin, daje to naprawdę imponujące tempo 8,59 sekundy na każdą ofiarę. Wydaje się to raczej mało prawdopodobne, jeśli wziąć pod uwagę, że jeńcy wyrywali się (nawet mimowolnie) lub próbowali uciekać. Poza tym rytuał miał na celu oddanie czci bogom, a więc wymagał pewnej celebracji. Ale dobrze, przyjmijmy, że rzeczywiście, azteccy władcy i kapłani z precyzją godną najlepszych chirurgów, przy użyciu kamiennych narzędzi wyrywali serca jedno za drugim, skupiając się tylko na ich ilości.

Model Wielkiej Świątyni z ukazanymi etapami jej rozbudowy (fot. Gary Todd, domena publiczna)

W tym miejscu powstaje kolejne pytanie: co stało się ze zwłokami? 80 400 ciał zajęłoby naprawdę dużo miejsca. A przecież nie można było ich zostawić ot tak na ulicy, ponieważ zaczęłyby się rozkładać, co z kolei doprowadziłoby do wybuchu epidemii. Jak i gdzie pogrzebać taką masę ludzi? Wiadomo, że Aztekowie zjadali części ciał swoich jeńców złożonych w ofierze, konkwistadorzy wspominają też o karmieniu ludzkimi korpusami zwierząt w zoo należącym do Motecuhzomy. Jednak liczba, o której mówimy, jest stanowczo zbyt duża, by obie te metody wystarczyły.

Kolejna kwestia: o ile jeńcy mogli sami wejść na szczyt piramidy, a ciała złożonych w ofierze można było zrzucić po schodach, na plac przed świątynią, to ktoś musiał je cały czas wynosić, ponieważ szybko utworzyłyby ogromny stos. Wreszcie ostatni problem: wedle opisu jeńcy mieli stać w czterech, długich szeregach, jeden za drugim. Przy założeniu, że każdy stał w odstępie 1 m (a więc dość ciasno), to kolejki mierzyłyby 20 km, sięgając daleko poza granice miasta, więc ktoś cały czas musiałby tych ludzi pilnować.

Rysunek przedstawiający kanibalizm, ilustracja z azteckiego rękopisu, tzw. Kodeks Magliabecchiano (obecnie w zbiorach Centralnej Biblioteki Narodowej we Florencji)

Jednak przesada

Jak widać z powyższych rozważań, podana przez Durána liczba jeńców złożonych w ofierze jest zdecydowanie przesadzona. Jaka jest prawdziwa, trudno określić, dość prawdopodobna wydaje się wartość sto razy mniejsza czyli 800 osób. Dlaczego autor kodeksu przekazał taką informację? Być może dlatego, że azteckie kroniki, z których korzystał, rzeczywiście zawierały taką liczbę, jednak oznaczała ona „bardzo dużo”, w takim znaczeniu, w jakim my mówimy „tysiące” czy „miliony”, niekoniecznie mając na myśli rzeczywiste liczby.

Poza tym ekstremalne okrucieństwo Azteków mogło także służyć jako uzasadnienie konkwisty. Właściwe służy do dziś, w zeszłym roku hiszpańska partia VOX tweetowała, że zdobycie Meksyku uratowało miliony ludzi od krwawego reżimu i terroru Azteków. Czytelnicy Tytusa już wiedzą, że to nieprawda, a źródła należy czytać krytycznie.

Tweet głosi: „Tego dnia 500 lat temu oddział Hiszpanów pod wodzą Hernána Cortésa oraz indiańscy sojusznicy doprowadzili do kapitulacji Tenochtitlán. Hiszpanii udało się wyzwolić miliony ludzi od krwawego reżimu i terroru Azteków. Jesteśmy dumni z naszej historii”.

Bibliografia

  • Diego Durán, Historia de las Indias de Nueva España e islas de Tierra Firme, t. 1, Imprenta de J.M. Andrade y F. Escalante, Mexico 1867.
  • José Luis de Rojas, Tenochtitlán Capital of the Aztec Empire, University Press of Florida, Gainesville 2012.
  • VOX celebró la conquista de México, a cinco siglos de la caída de Tenochtitlán, [w:] Pagina/12, 14 sierpnia 2021 [dostęp: 27 czerwca 2022], <https://www.pagina12.com.ar/361439-vox-celebro-la-conquista-de-mexico-a-cinco-siglos-de-la-caid>.

1 KOMENTARZ

  1. Polecam niedawny artykuł nt badania składu kości ofiar. Ofiary były odurzane, więc się nie wyrywaly, co więcej mogły z radością iść na ołtarz. Poza tym, krytycznie czytając źródła proszę unikać tworzenia własnych bezpodstawnych tez (owo „dość prawdopodobna 100x mniejsza, 800 osób” ). Jak tekst ma byc poważny, to proszę nie wywoływać konwulsji śmiechu u czytelników z tak absurdalnych założeń 100x, a nie 81x, albo 165.5 razy?

Skomentuj. Jesteśmy ciekawi Twojej opinii!