Tag: Rzeczpospolita Obojga Narodów

W pierwszej kolejności winni jesteśmy szacunek zmarłym – kobietom, które zginęły w wyniku procesów o czary i które nie są już w stanie świadczyć o samych sobie. Czcimy pamięć o nich, starając się przedstawiać je takimi, jakimi były: nie jako bohaterki ani winowajczynie, nie jako „kobiety, które wiedzą”, ale też nie jako głupie „zabobonicce”, tylko jako zwyczajne, skomplikowane istoty ludzkie. Ich życie i śmierć nie przystają do współczesnych ideologii, nie naszej wygodzie miały bowiem służyć.

Upadek Bony na polowaniu? Intrygi Habsburgów? Wiek Ludwiki Marii Gonzagi? Na temat przyczyn końca polskich dynastii istnieje wiele hipotez. A co, jeśli powód jest zupełnie inny?

Jego rysunki zreprodukowano w tysiącach kopii, zdobiących karty podręczników i witryny antykwariatów. Prace Erika Dahlbergha prezentują ogromny artystyczny kunszt i pozwalają zachować pamięć o wielu nieistniejących już zamkach i pałacach. Jednak piękno rycin szwedzkiego artysty jest zwodnicze.

Aż do XIX stulecia niewielu Europejczyków miało okazję podziwiać na własne oczy egzotyczną faunę, znane są jednak przykłady zwierząt przywożonych w dawnych wiekach z odległych lądów na Stary Kontynent. Niektóre z nich trafiały również na ziemie polskie. Co o nich wiemy?

Ciekawym zjawiskiem epoki nowożytnej były zakładane przez władców, szlachtę i naukowców gabinety osobliwości. Eksponaty oraz forma ich prezentacji i opisu lokowały je na pograniczu wiary, sztuki i nauki. Choć nie tak liczne jak w Europie Zachodniej, istniały też Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

We Francji co roku ginęło w pojedynkach kilkaset osób i to pomimo zakazów królewskich i papieskich. Czy podobnie było w słynącej z zajazdów i szlacheckiej przemocy Rzeczpospolitej Obojga Narodów?

Gdy zginął hetman Żółkiewski, a Osman II zagroził Zygmuntowi III podbojem aż po Bałtyk, nad Rzeczpospolitą zawisło potężne niebezpieczeństwo. Wkrótce w bitwie pod Chocimiem starło się 220 tys. ludzi z terenów od Smoleńska i Gdańska aż po Syrię. Jak udało się obronić przed turecką nawałą?

Wybieralność polskiego króla nader często przeciwstawia się państwom o dziedzicznym tronie i rządzonym absolutystycznie, wskazując, że elekcja była jedną z przyczyn niższego prestiżu i słabości Rzeczypospolitej. Nie jest to jednak ani tak proste, ani tak oczywiste, jak się wydaje.

Staropolskie porzekadło mówiące, że „pannom jabłka, gruszki mężatkom, pomarańcze wdowom, leśne jabłka babom”, dobitnie pokazywało, że sytuacja kobiety w epoce nowożytnej zależała od jej stanu cywilnego. I nieprzypadkowo najbardziej egzotyczne i najdroższe owoce – pomarańcze – przypadały wdowom.

Okryty nimbem chwały, Stanisław Żółkiewski jest synonimem dawnej potęgi Rzeczypospolitej i wyrazem tęsknoty za utraconą wielkością.