Ratusze były oznaką wolności, bogactwa i znaczenia dawnych miast. Nie szczędzono środków, by siedziba władz była godną wizytówką całej wspólnoty, dlatego ratusze do dziś należą często do najpiękniejszych budynków w miejscowości. Oto najładniejsze i najciekawsze z nich.

Miejsce 10: Kraków

Kraków zazwyczaj przoduje w tego typu zestawieniach. Wawel, Sukiennice czy kościół Mariacki należą do najważniejszych i najpiękniejszych zabytkowych budowli w Polsce. Zapewne również krakowski ratusz umieścilibyśmy na jednym z czołowych miejsc, jak wiadomo jednak, dawna siedziba władz stolicy Piastów i Jagiellonów dziś już nie istnieje. Budynek ten został rozebrany na początku XIX wieku z powodu złego stanu zachowania. Ukończony w 1414 roku, przetrwał wcześniej czterysta lat. O jego okazałości świadczy pozostała po nim wysoka i szeroka wieża z zegarem.

Miejsce 9: Kamień Pomorski

Ten ratusz zasłużył na swoje miejsce w zestawieniu przede wszystkim malowniczym położeniem na rynku, który otwiera się obecnie na Zalew Kamieński. Jest to również jeden z nielicznych ratuszy gotyckich zachowanych na Pomorzu Zachodnim. Do dziś czytelne są kolejne fazy jego rozbudowy w średniowieczu: najstarsza, zachodnia część powstała prawdopodobnie na przełomie XIV i XV wieku. W drugiej połowie tego drugiego stulecia dokonano znaczącej rozbudowy, dostawiając do starego budynku większą prostokątną część z trójarkadowym podcieniem od strony wschodniej. W pierwszej połowie XVI wieku starszą, zachodnią fasadę zwieńczono nowym szczytem, o cechach przejściowych między gotykiem a renesansem.

Miejsce 8: Chojna

Gotycko-barokowy ratusz w Chojnie ma skomplikowaną historię, która widoczna jest już na pierwszy rzut oka. Dolna kondygnacja ma wyraźnie gotycki charakter nadany jej w czasie budowy ukończonej przed 1366 rokiem oraz w czasie rozbudowy z lat 1433–1461. W 1702 roku rozebrano pierwsze piętro i zastąpiono je nowym, tym razem barokowym. Pozostawiono na szczęście gotyckie szczyty fasady północnej i południowej, które należą do najbardziej okazałych w dzisiejszej Polsce.

Miejsce 7: Sandomierz

Choć to jeden z najmniejszych ratuszy w tym zestawieniu, dawna siedziba władz miejskich Sandomierza należy do najpiękniejszych renesansowych budowli tego typu w Polsce. Wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku, ratusz został gruntownie przebudowany w w 1511 roku, kiedy dodano m.in. charakterystyczne attyki wykonane prawdopodobnie przez słynnego rzeźbiarza Jana Marię Padovana. Charakterystyczna wieża – najpierw czworokątna, a wyżej ośmiokątna – pochodzi z siedemnastego wieku i została wzniesiona na miejscu starszej, która zawaliła się w 1623 roku.

Miejsce 6: Brzeg

Ratusz w Brzegu zaskakuje swoją wielkością, imponującym renesansowym szczytem, a przede wszystkim loggią z arkadami nieodparcie przywołująca na myśl dziedziniec na Wawelu, tym bardziej że flankowana jest przez dwie wieżyczki. Nad wszystkim wznosi się jeszcze wysoka wieża z ozdobnym hełmem. Jako całość ratusz w Brzegu, dzieło włoskich architektów, stanowi jeden z najcenniejszych zabytków architektury renesansowej w Polsce.

Miejsce 5: Toruń

Cały zespół średniowiecznych zabudowań w Toruniu wpisany jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a wraz z nim również imponujący rozmiarami ratusz, wybudowany w stylu gotyckim w latach 1391–1399 na miejscu starszych budowli. Na początku XVII wieku budynek podwyższono jeszcze o jedną kondygnację i dodano manierystyczne narożne wieżyczki oraz szczyty pośrodku każdego ze skrzydeł gmachu. Co rzadkie, uszanowano wówczas gotycką bryłę i wnęki z oknami przedłużono do wysokości dodatkowego piętra i zwieńczono je ostrymi łukami.

Miejsce 4: Gdańsk

Gotycko-renesansowy ratusz w Gdańsku godzien jest najbogatszego miasta Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Ponieważ wybudowano go nie na rozległym placu, lecz przy ulicy, trudniej jest ujrzeć go z zewnątrz w całej okazałości. Kto wejdzie jednak do środka, tego oszałamia wspaniały wystrój Sali Czerwonej wykonany w stylu niderlandzkiego manieryzmu wg projektu Hansa Vredemana de Vries w latach 1593–1596.

Miejsce 3: Zamość

Ratusz w Zamościu, idealnym renesansowym mieście założonym przez Jana Zamoyskiego, powstał w 1591 roku wg projektu włoskiego architekta Bernarda Moranda, jednak jego dzisiejszą, manierystyczno-barokową formę zawdzięczamy późniejszym przebudowom, szczególnie tej z lat 1636–1651, kiedy to podwyższono korpus i wieżę oraz powiększono podcienie. Z kolei w latach 1767–1770 dobudowano wspaniałe wachlarzowe schody. Choć dawne ratusze zazwyczaj przestawały spełniać potrzeby nowoczesnej administracji i władze miejskie się z nich wyprowadzały, w Zamościu wciąż urzędują one w starym gmachu górującym nad Rynkiem Wielkim. Sam budynek razem z całym starym miastem wpisany jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Miejsce 2: Wrocław

Ratusz we Wrocławiu to chyba najbardziej okazały z gotyckich budynków tego typu w Polsce, a jego rozmiary i bogactwo zdobień pokazują dawną zamożność stolicy Śląska. Ratusz powstawał etapami, od końca XIII aż do XVI wieku, a największych zmian dokonano w latach 1470–1480, kiedy to powiększono całą budowlę prawie o połowę i nadano jej kształt zbliżony już do dzisiejszego, choć później dokonywano jeszcze dalszych modyfikacji, m.in. dodano renesansowe portale i podwyższono wieżę.

Miejsce 1: Poznań

Poznański ratusz to jeden z najświetniejszych przykładów architektury renesansowej w naszej części Europy. Wzniesiony zapewne na przełomie XIII i XIV stulecia w stylu gotyckim, został gruntownie przebudowany i rozbudowany w latach 1550–1567 przez włoskiego architekta Jana Baptystę di Quadro. Gmach zyskał wówczas renesansową formę z trójkondygnacyjną loggią i attykami. Na wieży znajduje się słynny zegar z koziołkami, najbardziej znanym symbolem Poznania.