Tag: chłopi pańszczyźniani

Co by było, gdyby Quentin Tarantino przeczytał „Chamstwo” Kacpra Pobłockiego czy „Ludową Historię Polski” Adama Leszczyńskiego? Odpowiedź na to pytanie daje swoim najnowszym filmem Paweł Maślona. I choć jego obraz okrzyknięty został „dobrą zmianą” w polskim kinie historycznym, warto zastanowić się, czy „Kos” w ogóle jest filmem historycznym.

Do książki Joanny Kuciel-Frydryszak mam podejście ambiwalentne. Po długiej lekturze wynotowałam listę zastrzeżeń, z których najważniejsze brzmi: to nie jest książka historyczna. Jej popularność jest jednak nieprzypadkowa, a czytelniczka czy czytelnik spoza środowiska akademickiego chętniej sięgnie dzięki niej po opowieści i pamiątki po swoich własnych przodkiniach niż po lekturze tekstów specjalistycznych.

Tematyka chłopskich losów w minionych wiekach od dawna stanowi przedmiot zainteresowania polskich historyków – patrzono na nią już z perspektywy walki klas, nierówności społecznych, przemocy czy tak ważnego dla ówczesnych ludzi pojęcia honoru. Mogłoby się wydawać zatem, że temat chłopskiego życia w średniowieczu i nowożytności jest już wyeksploatowany na wszystkie możliwe sposoby i trudno napisać na ten temat cokolwiek naprawdę nowego. Nic podobnego – Mateusz Wyżga udowadnia, że jeśli spojrzymy na życie mieszkańców wsi nie tylko z perspektywy współczesnego historyka, ale również „wiejskiego gospodarza”, nasz odbiór minionych wieków znacząco się zmieni.

Lata istnienia Księstwa Warszawskiego były okresem intensywnego rozwoju wojska, jednak o wiele większe przełożenie na współczesność mają postępy poczynione wówczas na innych polach. Przykładem może być zapomniana dziś reforma sądownictwa, której celem było wyrwanie Temidy z sieci rodowych wpływów.

W lipcu 1651 roku pod Krakowem dokonano okrutnej egzekucji. Na palu zginął Aleksander Kostka-Napierski, przywódca chłopskiego powstania na Podhalu. Jak ocenić dziś jego czyny? Walczył w obronie uciskanych chłopów czy spiskował z wrogami Rzeczpospolitej?

Choć kościelni moralizatorzy potępiali wszelką rozwiązłość, niewiele mogli poradzić na szlachecką wolność i jurność, podobnie jak na brak zrozumienia pojęcia czystości wśród chłopów. Co spotykało zatem niewierne żony i rozwiązłych kawalerów?

Zdecydowana większość polskich chłopów nigdy nie widziała swojego króla. Augusta III pomylili nawet ponoć… z buldogiem. A jednak dla wielu z nich monarcha był drogim opiekunem i obrońcą przed samowolą panów.

Obcokrajowcy odwiedzający Rzeczpospolitą Obojga Narodów interesowali się nie tylko szlachtą, lecz zwracali także uwagę na sytuację chłopów pańszczyźnianych. Czy w ich opinii sytuacja polskich włościan była rzeczywiście tak zła?

W jednej z XVIII-wiecznych książek quasinaukowych pisano, że mózg chłopski podobny jest do pługa. Rola chłopa pańszczyźnianego w rzeczywistości Polski szlacheckiej była jasno określona, choć jego los nie zawsze wyglądał tak źle, jak to się czasem przedstawia.